Sau khi nâng cấp Dencun vào ngày 13 tháng 3 năm 2024, Ethereum đã giới thiệu một không gian lưu trữ dữ liệu mới cho các giải pháp Rollup và Layer 2, được gọi là Blob. Cơ chế tính phí riêng biệt cho không gian này đã giúp giảm chi phí hoạt động của các Rollup lên tới hơn 90%, từ đó làm giảm phí giao dịch cho người dùng một cách đáng kể.
Với việc phí giao dịch giảm mạnh, số lượng giao dịch trên các Layer 2 đã tăng trưởng vượt bậc. Kể từ sau nâng cấp Dencun, số lượng giao dịch trên Layer 2 đã tăng trung bình 93% và 101% sau 3 và 6 tháng. Đặc biệt, các nền tảng như Base và Arbitrum đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng với 460% và 144% sau 6 tháng. Ngược lại, một số ZK Rollup như Starknet và Zksync lại chứng kiến sự sụt giảm đáng kể trong cùng thời gian.
Tìm hiểu thêm: Blob là gì? Ảnh hưởng của Blob lên mạng lưới Ethereum
Với chi phí hoạt động giảm mạnh và quy trình tạo Rollup trở nên dễ dàng hơn nhờ vào các bộ công cụ hỗ trợ, xu hướng chuyển sang Layer 2 đang ngày càng trở nên phổ biến. Điều này hoàn toàn phù hợp với định hướng Rollup-centric mà Ethereum Foundation đã đặt ra từ ban đầu. Nâng cấp Dencun có thể được coi là một thành công lớn khi không chỉ giảm phí giao dịch cho người dùng mà còn thúc đẩy sự phát triển của các hoạt động trên các Layer 2.
Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng đã tạo ra những tác động lớn đến nền kinh tế của Ethereum, dẫn đến nhiều tranh cãi về việc tích lũy giá trị và sự biến động của cung-cầu đối với token ETH.
Ảnh hưởng của Dencun lên Ethereum
Giảm nhu cầu sử dụng ETH làm phí giao dịch
Với việc phí giao dịch trên các Layer 2 giảm tới 90%, nhu cầu sử dụng ETH để thanh toán phí gas cũng giảm theo. Theo số liệu từ growthepie, từ tháng 3 đến tháng 8 năm 2024, số lượng ETH được sử dụng trên các Layer 2 đã giảm tới 88%, từ 24.1k ETH xuống còn 2.9k ETH hàng tháng. Điều này cho thấy sự dịch chuyển sang các Layer 2 với mức phí thấp hơn đã ảnh hưởng lớn đến nhu cầu sử dụng ETH trên mạng chính.
Không chỉ vậy, Ethereum cũng ghi nhận sự sụt giảm 85.5% trong cùng giai đoạn, từ 164.7k ETH xuống còn 24k ETH. Sự chuyển dịch này cho thấy rằng người dùng đang tìm kiếm các giải pháp tiết kiệm hơn, dẫn đến việc giảm nhu cầu sử dụng ETH trên mainnet.
Giảm doanh thu của các validator và số lượng ETH bị đốt
Để hiểu rõ hơn về tác động của Dencun, cần phân biệt giữa hai loại không gian lưu trữ dữ liệu cho Layer 2: call-data (trước Dencun) và blob (sau Dencun). Trước Dencun, các Rollup phải trả hai loại phí chính khi gửi giao dịch lên Ethereum, bao gồm Base fee và Priority fee. Theo EIP-1559, base fee sẽ bị đốt đi, trong khi priority fee trở thành doanh thu cho các validator.
Sau khi Dencun được triển khai, không gian lưu trữ blob mới ra đời với cơ chế tính phí riêng biệt, cho phép các Rollup gửi nhiều dữ liệu hơn với mức phí rẻ hơn 90% so với call-data. Điều này đã dẫn đến việc giảm số lượng ETH bị đốt và doanh thu của các validator. Theo số liệu từ Galaxy Insights, số lượng ETH bị đốt trong vòng 5 tháng sau Dencun chỉ đạt 2,408 ETH, thấp hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ tháng 1 năm 2022.
Doanh thu từ phí giao dịch cũng bị ảnh hưởng, với chỉ 950k USD giá trị ETH được tip cho validator sau 150 ngày hậu Dencun, một con số khiêm tốn so với mức trung bình khoảng 1.2 triệu USD từ tháng 1 năm 2022. Sự sụt giảm này đã phần nào được chuyển hóa thành lợi nhuận cho các Rollup, khi số lượng giao dịch đã chuyển sang các blockchain Layer 2 với phí thấp hơn.
Nhìn chung, tác động của Dencun đã làm giảm nhu cầu sử dụng ETH làm phí giao dịch, từ đó giảm số lượng ETH bị đốt và doanh thu của các validator. Tuy nhiên, trong bức tranh tổng thể và dài hạn, những ảnh hưởng này không phải là nguyên nhân chính tác động đến giá trị của Ethereum hiện tại.
Đọc thêm: Mô hình kinh doanh blockspace của Ethereum và Layer 2
Những vấn đề xoay quanh giá trị của ETH
Liệu ETH còn là ultrasound money?
Ultrasound money là thuật ngữ chỉ một loại tiền tệ có giá trị tích lũy tăng dần theo thời gian. Trong khi Bitcoin được xem là sound money với nguồn cung cố định, ETH được coi là ultrasound money với nguồn cung giảm dần nhờ cơ chế đốt token thông qua base fee (EIP-1559). Theo số liệu từ ultrasoundmoney, từ khi Merge cho đến Dencun, số lượng ETH bị giảm khỏi nguồn cung đạt 440k ETH.
Tuy nhiên, như đã phân tích, số lượng ETH bị đốt đã giảm tới 84% từ mức 15,000 xuống còn 2,400 ETH sau Dencun. Điều này đã dẫn đến nhiều tranh cãi về khả năng tích lũy giá trị của ETH trong bối cảnh ETH đang có dấu hiệu lạm phát trở lại.
Nhiều ý kiến cho rằng không gian blob không có cơ chế đốt (EIP-1559) khiến cho nhu cầu sử dụng Layer 2 không làm giảm nguồn cung của Ethereum. Tuy nhiên, số liệu thực tế cho thấy từ tháng 3 đến tháng 8, số lượng ETH thu được từ phí giao dịch trên Layer 2 đạt 49k ETH. Nếu toàn bộ số lượng này được đốt, ETH vẫn sẽ ở mức lạm phát với số lượng phát hành từ Dencun đến cuối tháng 8 đạt 222k ETH.
Như vậy, nâng cấp Dencun không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến sự thay đổi của nền kinh tế Ethereum từ giảm phát sang lạm phát. Hai nguyên nhân chính bao gồm sự tăng trưởng trong hoạt động trading và sự phát triển của thị trường giao dịch trên Ethereum. Mặc dù hoạt động trading tăng trưởng, phí giao dịch vẫn ở mức thấp nhất trong lịch sử, thậm chí có lúc dưới 1 gwei.
Theo Coinbase, sự phân kỳ này đến từ việc các giao dịch có mức phí cao do MEV bot đã bị hạn chế bởi các giải pháp bảo vệ MEV của các DEX, cũng như các hoạt động giao dịch với mức độ biến động cao đã được chuyển sang các chain khác như Base hay Solana với phí giao dịch rẻ hơn. Điều này đã làm giảm mức phí giao dịch trên Ethereum và số lượng ETH bị đốt đi.
Mức độ lạm phát hiện tại không chỉ đến từ sự sụt giảm trong số lượng ETH bị đốt mà còn từ sự gia tăng trong số lượng ETH phát hành. Từ giữa năm 2023 đến nay, các xu hướng Restaking và Liquid Restaking đã củng cố số lượng staked ETH, hiện đang ở mức 34.3 triệu ETH, chiếm 28.7% nguồn cung hiện tại.
Số liệu từ Etherscan cho thấy số lượng ETH được phát hành dưới dạng staking reward đang ở mức trung bình khoảng 2,500 ETH, trong khi số lượng ETH bị đốt chỉ khoảng 1,862 ETH trong năm 2024. Sự gia tăng của số lượng staked ETH đã góp phần không nhỏ vào tình trạng lạm phát của Ethereum hiện tại. Tuy nhiên, vấn đề lạm phát không phải là yếu tố chính ảnh hưởng đến giá trị của ETH khi tỷ lệ này chỉ đạt 0.14% kể từ đầu năm và -0.07% kể từ Merge. So với các blockchain khác như Solana với mức lạm phát 5.1%, Ethereum vẫn có thể duy trì giá trị của mình.
Đọc thêm: EIP-7514: Những cập nhật giúp giảm tải tình trạng dư thừa validator trên Ethereum
Giá trị tích lũy của ETH nằm ở đâu?
Có nhiều tranh cãi xoay quanh mô hình tích lũy giá trị của ETH trong bối cảnh phát triển Rollup sau nâng cấp Dencun. Phần lớn giá trị của các giao dịch trên Rollup thuộc về các Layer 2, chỉ một phần nhỏ được tích lũy cho Ethereum dưới dạng phí DA.
Nhiều ý kiến cho rằng việc từ bỏ vai trò sắp xếp các block sang thành verifying đã khiến giá trị ETH nhận được thấp hơn trước, từ đó ảnh hưởng đến giá token. Tuy nhiên, nhìn về dài hạn, việc giảm phí giao dịch xuống gần như bằng 0 sẽ là mục tiêu cuối cùng của các blockchain. Khi số lượng Rollup tăng lên hàng trăm hoặc hàng ngàn, giá trị mà ETH nhận được sẽ trở nên rõ ràng hơn.
Liệu giá trị của ETH chỉ đến từ việc cung cấp không gian lưu trữ DA? Câu trả lời là không. Cùng với sự phát triển của các Layer 2, nhận thức về Ethereum của người dùng cũng sẽ tăng lên, khi ETH vẫn được sử dụng làm tài sản trao đổi và tài sản thế chấp trong các ứng dụng DeFi.
Theo số liệu từ L2beat, đã có hơn 4 triệu token ETH được chuyển từ Ethereum mainnet sang các Layer 2, cao hơn tổng số ETH được sử dụng làm phí giao dịch từ tháng 1 năm 2022 đến tháng 8 năm 2024. Theo các nhà nghiên cứu tại Ethereum, việc tích lũy giá trị của Ethereum sẽ không chỉ đến từ lớp DA mà còn từ việc trở thành một blockchain với mức độ bảo mật và phi tập trung cao nhất cho các giao dịch có giá trị lớn nhất.
Góc nhìn vĩ mô
Nhìn vào thực tế, ngoài Bitcoin với dòng tiền từ ETF, hầu hết các Altcoin trong thời gian qua đều chứng kiến sự sụt giảm về giá trị, và Ethereum cũng không phải là ngoại lệ. Gần đây, sự sụp đổ của chiến lược Yen Carry Trade và cáo buộc đối với Jump Crypto từ phía CFTC đã ảnh hưởng lớn đến thị trường crypto, trong đó có Ethereum.
Các quỹ đầu tư truyền thống đang trong giai đoạn giảm đòn bẩy trong bối cảnh bất ổn vĩ mô và bầu cử sắp tới, điều này đã tác động đến giá trị của các tài sản crypto. Trong bối cảnh thị trường crypto, sự chú ý đang dồn vào các xu hướng ngắn hạn như memecoin và các Layer 1 mới như Sui, Solana, hay sắp tới là Monad và Berachain, khiến giá trị của Ethereum bị ảnh hưởng trong khi các xu hướng lớn như Restaking hay DeFi chưa quay trở lại mạnh mẽ.
Lời kết
Bản cập nhật Dencun được xem là một bước tiến quan trọng trong định hướng mở rộng của Ethereum. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với những hệ lụy, dẫn đến nhiều lo ngại về việc tích lũy giá trị của token ETH. Nhìn chung, những vấn đề này không chỉ xuất phát từ bản nâng cấp Dencun mà còn từ nhiều yếu tố khách quan khác nhau.
Hiện tại, khi nhu cầu sử dụng mạng lưới giảm trong bối cảnh thiếu hụt các xu hướng lớn, token $ETH đang được đánh giá như một tài sản trao đổi. Khi hàng trăm đến hàng ngàn Rollup được phát triển, $ETH sẽ trở thành một tài sản onchain với giá trị đến từ sự ảnh hưởng của nó đối với mọi không gian Web3.
