Trong bối cảnh hiện nay, việc biến những kết quả nghiên cứu thành sản phẩm thực tiễn là một thách thức lớn. Để làm được điều này, cần có một hệ sinh thái thương mại hóa hiệu quả, nơi mà các trường đại học, nhà khoa học và doanh nghiệp cùng nhau thay đổi cách tiếp cận và hợp tác.
Nghiên cứu khoa học tại một phòng thí nghiệm hiện đại, nơi mà những ý tưởng sáng tạo được hình thành và phát triển.
Những Thách Thức Nội Tại
Tại một trong những trường đại học hàng đầu, lãnh đạo bộ phận nghiên cứu cho biết, trong năm tới, đơn vị này dự kiến thu về một khoản lớn từ các hoạt động tư vấn và chuyển giao công nghệ. Hàng trăm sản phẩm đã được đề xuất để chuyển giao, cùng với nhiều dự án hợp tác nghiên cứu với các doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, mặc dù có nhiều tiềm năng, vẫn còn nhiều sản phẩm chưa thể ra thị trường do thiếu sự kết nối và hỗ trợ từ hệ thống.
Trái ngược với tình hình đó, một trường đại học khác lại ghi nhận hàng trăm công bố khoa học mỗi năm. Mặc dù có sự phát triển mạnh mẽ về số lượng sáng chế, nhưng nhiều sản phẩm vẫn chưa thể vượt qua ranh giới giữa phòng thí nghiệm và thị trường. Hoạt động chuyển giao công nghệ vẫn còn rời rạc và thiếu tính hệ thống, dẫn đến việc không mang lại lợi ích rõ ràng cho cả nhà trường và các nhà nghiên cứu.
Chuyên gia trong lĩnh vực này cho rằng, hoạt động thương mại hóa vẫn còn nhiều hạn chế, chủ yếu dừng lại ở mức độ cá nhân và chưa tạo thành một dòng chảy mạnh mẽ trong hệ sinh thái của trường. Nguyên nhân chủ yếu đến từ cơ chế tổ chức và môi trường hỗ trợ chưa đủ linh hoạt.
Một trong những rào cản lớn nhất là vấn đề sở hữu trí tuệ. Hiện nay, nhiều trường đại học vẫn giữ quyền sở hữu tuyệt đối đối với các nghiên cứu được tài trợ bằng ngân sách nhà nước. Việc phân chia lợi ích giữa trường và nhà nghiên cứu thường phụ thuộc vào đàm phán, mà bên quản lý thường có lợi thế hơn. Điều này làm giảm động lực của các nhà khoa học trong việc đưa công trình ra thị trường.
Khơi Dậy Tài Sản Trí Tuệ
Sinh viên thực hành thí nghiệm tại một trường đại học, nơi mà những kiến thức lý thuyết được áp dụng vào thực tiễn.
Kết quả nghiên cứu chỉ thực sự có giá trị khi được ứng dụng vào thực tế. Để tài sản trí tuệ có thể chuyển từ phòng thí nghiệm ra thị trường, cần một hệ sinh thái đồng bộ với cơ chế sở hữu rõ ràng và quy trình hỗ trợ linh hoạt.
Để khơi dậy tài sản trí tuệ thành sản phẩm hữu ích, một trường đại học đã thành lập một công viên công nghệ cao, nơi tích hợp nghiên cứu, ươm tạo và kết nối với doanh nghiệp. Tại đây, các nhóm nghiên cứu được định hướng theo nhu cầu thực tế của thị trường, từ công nghệ bán dẫn đến trí tuệ nhân tạo và nông nghiệp công nghệ cao. Mục tiêu là trở thành trung tâm ươm tạo công nghệ chiến lược trong tương lai gần.
Còn một trường đại học khác đang thực hiện định hướng “Sáng tạo từ Bách khoa” thông qua việc hoàn thiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, xây dựng các chương trình nghiên cứu liên ngành và thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Tuy nhiên, để những định hướng này trở thành hiện thực, cần phải tháo gỡ các rào cản kỹ thuật và hành chính, cải tiến quy trình và tăng cường hỗ trợ cho các nhóm nghiên cứu.
Một giải pháp khả thi là liên kết các trường đại học để xây dựng một mạng lưới chuyển giao công nghệ chung, chia sẻ hợp đồng mẫu và hỗ trợ pháp lý. Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tạo ra quy mô lớn hơn và phát huy sức mạnh hợp tác trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Về phía chính phủ, cần hoàn thiện khung pháp lý để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển. Các chính sách ưu đãi thuế và bảo vệ lợi ích doanh nghiệp trong các hợp đồng chuyển giao sẽ là động lực thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ trong môi trường đại học.
Thương mại hóa tài sản trí tuệ không chỉ đơn thuần là việc mua bán công nghệ, mà còn là hành trình tạo ra giá trị từ tri thức. Hành trình này đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ từ chính sách, nhận thức đến năng lực tổ chức trong mỗi trường đại học. Khi tài sản trí tuệ không còn “ngủ yên”, tri thức Việt Nam sẽ có cơ hội phát triển mạnh mẽ và trở thành sức mạnh cạnh tranh quốc gia.
