Trong suốt gần 40 năm đổi mới, việc phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những quốc sách hàng đầu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng tiềm năng của lĩnh vực này vẫn chưa được khai thác một cách triệt để, dẫn đến việc chưa đóng góp tương xứng vào sự tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng suất lao động.
Trong bối cảnh đó, Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ban hành vào ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như chuyển đổi số quốc gia. Chỉ sau hơn 5 tháng, nghị quyết này đã thực sự đi vào cuộc sống với những nhiệm vụ và giải pháp cụ thể, dễ hiểu và dễ thực hiện.
Nút thắt đầu tiên cần được tháo gỡ là việc hoàn thiện thể chế và chính sách nhằm hiện thực hóa các chủ trương của Đảng theo Nghị quyết số 57-NQ/TƯ. Quốc hội đã thông qua một số cơ chế và chính sách thí điểm nhằm giải quyết những vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tinh thần “giải phóng tư duy khoa học và hành động” được thể hiện rõ ràng trong nghị quyết, cho phép chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu và phát triển công nghệ.
Đồng thời, các cơ chế và chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho chuyển đổi số quốc gia cũng đang được triển khai. Điều này cho phép các nhà khoa học sử dụng kết quả nghiên cứu và thương mại hóa chúng để đưa vào ứng dụng thực tiễn. Doanh nghiệp tham gia nghiên cứu khoa học sẽ được khuyến khích thông qua việc cho phép tính chi phí nghiên cứu vào chi phí sản xuất và miễn giảm nhiều loại thuế liên quan. Ngoài ra, một số dự án luật đang được trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ chín cũng liên quan đến phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Song song với việc hoàn thiện thể chế, mô hình hợp tác giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp trong phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng đang được triển khai hiệu quả tại nhiều địa phương. Việc thúc đẩy ứng dụng dữ liệu dân cư và cung cấp dịch vụ công trực tuyến cho người dân và doanh nghiệp đang diễn ra đồng bộ, mang lại hiệu quả thiết thực. Đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số cho mô hình chính quyền ba cấp, các bộ, ngành và địa phương đang tích cực hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin, đảm bảo kết nối thông suốt từ Trung ương đến cơ sở.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh rằng Nghị quyết số 57-NQ/TƯ không chỉ là một khẩu hiệu chính trị mà là một chương trình hành động thực tế để đưa Việt Nam cất cánh. Trong phiên họp của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Tổng Bí thư đã chỉ rõ rằng các cơ quan cần nhanh chóng hoàn thiện các dự án luật đang trình Quốc hội để tháo gỡ những điểm nghẽn, đồng bộ với các quy định hiện hành, tạo động lực cho sự phát triển của đất nước.
Thực tế cho thấy, không có quốc gia nào có thể trở thành hùng cường với một nền khoa học và công nghệ yếu kém. Do đó, việc đổi mới tư duy và cách làm là cần thiết để hiện thực hóa các chủ trương, xóa bỏ rào cản và giải phóng năng lực nhằm thúc đẩy đột phá trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, từ đó tạo nền tảng phát triển vững mạnh cho đất nước trong kỷ nguyên mới.
Việc hoàn thiện thể chế và chính sách, cũng như tháo gỡ các điểm nghẽn cần được chú trọng đến các vấn đề căn cơ nhằm giải phóng tối đa sức sáng tạo, khuyến khích tinh thần dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát và đánh giá chặt chẽ, đặc biệt là với đội ngũ cán bộ thực thi. Các bộ, ngành và địa phương cần xác định rõ những công nghệ chiến lược và hướng đi phù hợp với điều kiện và lợi thế của đất nước, đồng thời chú trọng hoàn thiện hạ tầng công nghệ, đặc biệt là các phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu trọng điểm.
Với việc chính quyền địa phương hai cấp dự kiến sẽ chính thức hoạt động từ ngày 1-7-2025, các nền tảng dùng chung cần đảm bảo đồng bộ và thống nhất. Hệ thống dữ liệu cần phải “đúng, đủ, sạch, sống”, đặc biệt là thông tin phục vụ cho công tác nghiên cứu và hoạch định chính sách. Công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và giáo dục – đào tạo cũng cần tiếp tục đổi mới để đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh mới. Đặc biệt, khu vực doanh nghiệp cần đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việc thống nhất nhận thức và hành động trong phát triển trụ cột khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chính là chìa khóa mở ra cánh cửa đưa đất nước đạt tới thịnh vượng và bền vững.
