Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, theo cam kết tại Hội nghị của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) năm 2021, thị trường tín chỉ carbon đã trở thành một công cụ chính sách quan trọng. Công cụ này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả mà còn mở ra nhiều cơ hội tài chính cho đất nước.
PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và Phát triển, đã nhấn mạnh rằng tín chỉ carbon không chỉ đơn thuần là một công cụ điều tiết môi trường. Nó còn là yếu tố then chốt thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo ra dòng tài chính xanh và nâng cao khả năng cạnh tranh của quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh các rào cản thuế carbon xuyên biên giới đang ngày càng gia tăng.
Thị trường tín chỉ carbon, theo ông, là một cơ chế cho phép các tổ chức và doanh nghiệp mua bán quyền phát thải CO₂. Hiện nay, hơn 75 quốc gia và vùng lãnh thổ đã triển khai cơ chế định giá carbon, với tổng giá trị thị trường đạt gần 1.200 tỷ USD vào năm 2023. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn nhờ vào hệ sinh thái phong phú, diện tích rừng rộng lớn và khả năng hấp thụ carbon cao.
PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, đã chỉ ra rằng việc phát triển thị trường tín chỉ carbon không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn hội nhập sâu rộng vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không chỉ là một chính sách môi trường, mà còn là một chiến lược hội nhập, kết nối trách nhiệm với lợi ích kinh tế.
TS Nguyễn Mạnh Hải, một chuyên gia kinh tế, đã nhấn mạnh rằng Chiến lược quốc gia về tăng trưởng giai đoạn 2021-2030 (tầm nhìn đến 2050) đã xác định rõ vai trò của thị trường tín chỉ carbon trong việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Các văn bản pháp lý quan trọng như Luật Bảo vệ môi trường (2020) và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP đã tạo ra nền tảng pháp lý cho việc vận hành thị trường này từ năm 2025 và chính thức triển khai sau năm 2028.
Doanh nghiệp cần chính sách mạnh để tham gia thị trường
Mặc dù có tiềm năng lớn, thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam hiện vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu với các giao dịch còn manh mún và tự phát. TS Đặng Hoàng Hà từ Đại học Công đoàn đã chỉ ra rằng doanh nghiệp Việt Nam đang gặp nhiều rào cản trong việc tiếp cận thị trường này, từ năng lực kiểm kê phát thải yếu, thiếu hệ thống đo lường – báo cáo – thẩm định (MRV) đầy đủ, đến chi phí cao và thiếu cơ chế khuyến khích cụ thể.
Các chuyên gia tại hội thảo đã nhấn mạnh rằng Việt Nam đang đứng trước một cơ hội quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Tuy nhiên, nếu không nhanh chóng hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa dữ liệu phát thải và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp, cơ hội hội nhập và cạnh tranh trên thị trường carbon toàn cầu sẽ bị thu hẹp.
Để thị trường carbon có thể hoạt động hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc quản lý và phân bổ hạn ngạch phát thải. Đồng thời, cần hoàn thiện khung pháp lý theo tiêu chuẩn quốc tế, thiết lập các cơ chế tài chính hỗ trợ như quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, ưu đãi thuế, và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực kỹ thuật MRV cho doanh nghiệp.
Cuối cùng, một khía cạnh quan trọng khác là công nhận các tín chỉ đạt chuẩn quốc tế, nhằm giúp doanh nghiệp trong nước mở rộng giao dịch ra thị trường toàn cầu và tiếp cận các cơ hội tài chính xanh từ các định chế quốc tế.
